^ в\ренекен\н харп=р х=й т\лл\нех п\лъсем туянас, в\ренъ т\ллев\сене лартас, тив\ёл\ хат\рсем шыраса тупса в\семпе ус= курас, \ё-х\л юх=м\пе результач\сене т\р\слес тата пахалас майсене тупма пул=шасси; харкамл=ха кил\шълл\н аталантармалли условисем туса парасси; п\лъсене =н=ёл=н =са хывассин, =слайсене, х=н=хусене тата компентноёсене кал=пласа ёив\члетессин тух=ёл=хне ъстересси; В\ренъ \ё\сен универсалл=х\ ёак=нта кур=нать. В\сем предмет шай\нчен тухса метапредмет шайне х=параёё\; харкамл=х=н п\т\м\шле культура, харкам, п\лъсем туянас тата т\лл\нех аталанассине п\рл\хл\н тар=нлатма май параёё\; п\лъсем туянас юх=м=н пур шай\сене те п\р т\вве ёых=нтарма май параёё\; ача-п=чан в=л е ку \ё-х\лне й\ркелессин тата ас=рхассин ник\с\ пулса т=раёё\. В\рен\в\н Универсалл= Действий\н ушк=н\сем П\т\м\шле в\рент\в\н т\п т\ллев\семпе кил\шълл\н ВУД 4 ушк=нне уй=рма пулать: харкамл= (личностный), регулятивл= (саморегулятивл= та), п\лъсем туянас (познавательный) тата хутш=нулл= (коммуникативл=). Харкамл= ВУДсем В\ренъ \ё-х\л\пе ёых=нтарса, харкамл= \ёсен виё\ т\сне уй=ратп=р:
2.П\лтер\шл\х (в\ренъ т\ллев\пе сун=м\, е, ур=хла каласан, в\ренъ результач\пе ун=н кирл\л\х\ хушшинчи ёых=н=ва пал=ртни). В\ренекен\н х=йне ёак ыйт=ва памалла та =на хуравлама пултармалла: «М\н тума тата м\н т\ллевпе в\ренет\п эп\?» 3. К=м=л-сипетл\х ориентаций\. В\ренсе =са хывакан содержание харкамл=х тата социалл= опыта кура мораль т\л\ш\нчен хаклани. Регулятивл= ВУДсем
П\лъсем туянас ВУДсем Кунта п\т\м\шле в\ренъ(1), палл=па символ \ё\сене (2)логика в\ренъ \ё\сене(3) тата ыйт=ва лартса =на татса панине(4) к\ртетп\р. В\сене х=йсене ёапларах вакласа яма пулать. 1. П\т\м\шле в\ренъ универсалл= \ёсем: - п\лъсене туянас т\ллеве харп=р х=й т\лл\нех уй=рса пал=ртни; - пуёлам=ш шкулш=н ш=л ёемми ИКТ тата информацин ытти ё=лкуё\семпе ус= курса тив\ёл\ информацие тупса уй=рни; - п\лъсен тыт=мне пал=ртни; - сас=лл= тата ёырулл= пуплев =слани; - конкретл= условисенче задач=на шутламалли уйр=мах тух=ёл= мелсемпе майсене суйласа илни; - \ё май\семпе условий\сен рефлексий\, \ё юх=м\пе результач\сене т\р\слени тата хаклани; - вулав т\ллевне тата вулав т\сне суйласа илме =нланса вулани; т\рл\ жанрл= текстсене итлесе тив\ёл\ информаци илни; т\п тата икк\м\шле информацие пал=ртни; илемл\, =сл=х, публицистика тата официалл= \ё стил\семл\ текстсене ир\кл\нех =нланса йыш=нни; масс=лл= информаци хат\р\сен ч\лхине =нланса хак пани; - проблем=на лартса кал=плани, творчеств=лл= тата шыравл= проблем=сене татса пан= чухне харкам т\лл\нех \ё алгоритмне туни. 2. Палл=па символ \ё\сем: - кал=псем туни – обьекта туй=м форминчен кал=па (уёл=хпа графика е палл=па символ) куёарни; - п\т\м\шле законсене пал=ртас т\ллевпе кал=па юсаса ур=хлатни. 3. Логика в\ренъ \ё\сем: - анализ - обьекта т\п тата икк\м\шле паллисене к=тартас т\ллевпе сътсе п=рахни; - синтез – пайсене п\р ё\ре пуётарни, ёав шутра сиксе юлн= пайсене хушни те; - обьектсене танлаштармалли, ушк=нламалли критерисемпе ник\ссене суйласа илни; - =нлав патне илсе ёитерни, с=лтавпа т\ллев ёых=н=в\сене к=тартни; - рассужденисен логик=лл= с=нч=рне й\ркелени, ёир\плетсе каланин т\р\сл\хне сътсе явни; - доказательство; - гипотез=сем к=ларса т=ратса в\сене с=лтавлани. 4. Ыйт=ва (проблем=на) лартса =на татса пани: - ыйт=ва лартни; - творчеств=лл= тата шыравл= ыйтусене татса памалли майсене харкам т\лл\н туни. Хутш=нулл= ВУДсем 1.Учительпе тата тант=шсемпе хутш=нса в\ренессине планлани – кашни хутш=накан=н т\ллев\пе функций\сене, хутш=ну май\сене пал=ртни. 2.Ыйтусем лартни – информацие шырас тата пуётарас \ёе хастар хутш=нса х=юлл=нах ыйтусем лартни. 3.Конфликтсене татса пани – проблем=на ас=рхани, конфликта теп\р майл= татса памалли майсене шырани тата пахалани, юр=хл= майпа ус= курни. 4. Партнер х=тланч=кне (поведение) ертсе пыни – т\р\слени, търлетни, ун=н \ё\сене хаклани. 5. Харкам шух=шсемпе сун=мсене хутш=ну задачисемпе условий\сене кура туллин те т\р\с пал=ртни; монологла тата диалогла пуплев тун= чухне т=ван ч\лхен грамматика нормисемпе т\р\с ус= курни. ВУДсене «Литература вулав\» предметпа кал=плани Харкамл= (личностный) ВУДсем «П\ч\кё\ п\рч\н» малтанхи сып=к\нчех («Шкула каяр-ха в\ренме») кал=планса аталанма пуёлаёё\. К\некери текстсене вуласа ача шкулта в\ренни м\н тума кирлине, в\ренни кашния этемш\нех питех те кирл\ \ё-х\л пулнине туйса илет. Пурн=ёра харкам выр=нне тупма, х=йне х=й этемл\х обществин уйр=лми п\р член\ пек туйса илме к\некесенчи хайлавсенчен нумай=ш\ пул=шаёё\. Ёак енчен илсен уйр=мах паха тесе «Ч=ваш ачи» (Н.Ыдарай), «М\н в=л лай=х?» (В. Маяковский), «Наётук» (Л.Сарине), «Ёырлара» (Я.Тайц), «Хураёка» (И.Яковлев), «Лаша» (В.Эктел) тата ытти с=в=-калавсене каламалла. Гражданл=хпа патриотл=х туй=м\сене кал=пласа аталантарассин ник\с\нче - ёыв=х т=вансемпе тус-юлташсене, кърш\-арш=сене юратса хисеплеме в\ренни. Ёак=н ёинчен калакан хайлавсем к\некесенче ёител\клех: «Ыр= \ё» (В.Осеева), «Пул=ёсем» (Н.Рогачев), «Анне» (П.Яккусен), «Арман ав=ртать» (Л. Сарине) т.ыт.те. К=м=л-сипете тасан упрама кашни хайлава вуланиех хавхалантарать. К\некесенче ятарл= сып=ксене уй=рни («Ачасем ёинчен», «В=й= вылятп=р», «Пир\н в=й=-кул=», «Ч\р чунсем ёинчен») ёак ыйт=ва вит\мл\рех ёутатма май парать. Уйр=мах п\лтер\шл\ тесе ёак хайлавсене калас килет: «К=мпа ай\нче» (В.Сутеев), «Ул=па ачисене пур=нма в\рентет», «Пыс=к \ё»(Ордем Гали), «+сл= ача» (Л.Тарасова), «Ким\»(В.Сутеев), «Музыкантсем» (В.Бианки), «Ч\рчунсем те ёынсем пекех» (О.Печников) т.ыт.те. Пурн=ёра харкам выр=нне пал=ртма пир\н геройсем Тимукпа Верукпа п\рле в=л е ку ыйту ёинчен шух=шласа п=хма с\мленни, харкам шух=ш ёинчен х=рамас=р-шикленмес\р каласа к=тартма хистекен ыйтусем пул=шма кирл\: «П\ч\кё\ п\рч\-1»: 4, 6, 7, 20, 24, 28, 31, 33, 39, 43, 44, 46, 48, 50, 52, 56, 57, 58, 65, 66, 67, 76, 84, 88, 92 страниц=сем… «П\ч\кё\ п\рч\-2»: 5, 6, 11, 12, 17, 20, 22, 38, 39,41, 43, 45, 49, 52, 55, 57, 61, 68, 72, 73, 94, 100, 106, 107, 110 страниц=сем… Шухши мучипе Мариё кинеми пурн=ё тути-масине сахал мар тъссе курн=скерсем. В\сем в=л е ку к=м=л-сипет ыйт=в\сем т=р=х шух=шласа п=хма с\нни, лай=ххипе яп=ххи ёинчен ватти ёамр=ккине в\рентн\ пек в\рентсе калани к\некесенче ёител\клех. Куна дидактизм вит\м\ куёа ытлашши т=р=нт=р тесе тун=. Учебниксен содержаний\пе методика аппарач\ илемл\х туй=м\сене аталантарма пул=шаёё\, литература илемл\ с=мах искусстви пулнине туйса илме май параёё\. «Хал=х с=махл=х\», «Юмах юпа т=рринче», «Ача-п=ча с=махл=х\», «Юмах ят=м, юптарт=м» сып=ксенчи шут, ч\нъ-йыхрав, ък\тлев с=ввисенчи, туптарусемпе тупмалли юмахсенчи, х=в=рткалар=шсенчи, в\ёс\р такмаксенчи т.ыт.те сас=сен кил\ш\вне с=нани, к\в\-ёем\ кил\шъл\хне танлаштарса с=нани ч\лхене юратма, унпа типтерл\ пулма хавахалантарма тив\ёл\. Тимукпа Верук, Шухши мучипе Мариё кинемисем е хайлавсем хыёё=нхи ятарл= ыйтусем ачасене рефлекси тума м\н п\ч\крен х=н=хтарса пыраёё\ (Эс\ м\н тун= пул=тт=н? Эс\ м\нле шутлат=н? Сан шутупа м\нлерех? т.ыт.те) Литература герой\семпе п\рле сав=нма е хурланма в\ренни ачасене м\н п\ч\крен таса чун-ч\релл\ пулса ъсме х=н=хтарать. Учебниксенчи ыйтусенчен чылай=ш\ ачасене харкамл=ха хак пама х=н=хтараёё\. Литература вулав\ регулятивл= ВУДсен м\н-пур ник\с\сене хывма май парать. М\н хыёё=н м\н пулса тухассине чухлама пултарни питех те пыс=к п\лтер\шл\, в=л \ё\н с=лтав\семпе т\ллев\сене пал=ртма май парать. Калавсенче малалла \ёсем м\нлерех аталанса пынине с\мленме с\некен ыйтусем ёине-ёинех. Тимукпа Верук х=йсен версий\сене калаёё\ те ачасене шух=шласа п=хма с\неёё\. В\ренъ \ё-х\л\н юх=м\пе результач\сене т\р\слесе хак пама «Тимл\ вуласа тух», «Танлаштарса п=х» тата ытти ыйтусем те май параёё\. Унс=р пуёне «/ё тетрач\семпе» \ёлемелли кашни \ёех тен\ пек ас=нн= ВУДсене ёив\члетме пул=шаёё\. Ачасем ъкереёё\, х=йсем ъкернине м\н вуланипе (итленипе) танлаштарса п=хаёё\, тив\ёл\ т\се пал=ртаёё\, т\с кил\шъл\хне ас=рхаёё\ т.ыт.те. П\лъсем туянас (информацилл\) ВУДсем чи малтанах вуласа тухн= текст т=р=х лартакан ыйтусене хуравлан= май пулса иртеёё\. Тив\ёл\ информацие шыраса тупса пал=ртма вуланин содержанине туллин е к\скен каласа пани пул=шать. «М\нш\н?», «М\н пирки?» ыйтусем обьект=н шалаш тата тулаш содержанине туллинрех =нланса илме май параёё\. Кунашкал ыйтусене ачасене ш=л ёемми текстсем хыёё=н пама т=р=шн=. Пал=ртн= сас=семпе, с=махсемпе тата й\ркесемпе \ёлесе ачасем ё\н\ информацие м\нле-м\нле хат\рсемпе пал=ртма май пуррине, в=л маларах п\лнипе м\нлерех ёых=нса т=нине курма, ё\ннине халичченхипе еплерех ёых=нтарма май пуррине чухлама х=н=хаёё\. Дидактика ъкерч\к\семпе \ёлесе ачасем с=махпа каланине с=р=лл= ъкерч\ксемпе м\нле ъкерсе к=тартнине с=наёё\, с=махпа каланин тата с=р=семпе ъкернин шайлашул=хне ас=рхаёё\, м\н сиктерсе х=варнине, ё\ннине м\н хушма май пурине пал=ртаёё\. П\лъсем туянас (логик=лл=) ВУДсем: Обьектсене в\сен п\лтер\шл\ пай\семпе паллисене уй=рас т\ллевпе ваклама х=н=тарма калулл= текстсенчи \ё й\ркине пал=ртни (м\нрен пуёланни, м\нле аталанса пыни, м\нле в\ёленни) пул=шма тив\ёл\. С=нлавл= калавсене, т\рл\ пул=мсене ъкерсе к=тартакан тата сюжетс=р с=в=сене тишкерни обьект=н в\ёе-в\ё\н сып=нса пыракан, п\р-п\ринпе с=лтавланман паллисене уй=рма х=н=хтармалла. Вулан= текст=н содержанине, с=махсене ансатт=н тишкерни, кив\ с=махсен =нлантар=в\сене пани («енч\к» рубрик=ра), п\р хайлаври тата т\рл\ хайлавсенчи персонажсене п\р-п\рнипе танлаштарни, хайлавсене жанр т=р=х (с=в=-калав) пайлани е ушк=нлани =нлав патне илсе пырас (подведение под понятие), с=лтав-т\ллев ёых=н=в\сене уё=млатас логика операций\сене ёир\плетме май параёё\. Хутш=нулл= (коммуникативл=) ВУДсем: Хастар хутш=ну (инициативное сотрудничество) мехел\сене аталанма учительтен, кърш\ре ларакансенчен \ё технологий\, тишкеръ обьекч\ ёинчен шикленмес\рех ыйтни пул=шаёё\. Ёапла вара Тимукпа Верукпа, Шухши мучипе тата Мариё кинемипе к\неке страницисенче п\ч\кк\н-п\ч\кк\н хутш=нма в\ренсе пын=ёем\н ачасем ерипенех к\неке страницисенчен класс шайне тухаёё\, унтан ч=н пурн=ёра хутш=нма х=н=хса пыраёё\. В\ренъ хутш=н=в\н мехел\сене аталантарма «/ё тетрач\сенче» ёине-ёинех т\л пулакан ыйтусене пурн=ёлани, в\реннине п=хмас=р каласа пани, хут-к\некен, хаёат-журнал=н выставкисене й\ркелени, хитрее вулакансен конкурс\сене ирттерни те пул=ш\ё. «Литература вулав\» предмета ирттерессин й\рки П\ррем\ш клас=н 1-м\ш ёур ёул\нче ачасен вулав х=н=х=в\сем й\ркеленсе ёитеймен пирки литература итлев\сем пулаёё\ тен\чч\ маларах. Литература итлев\н т\п т\ллев\сем тесе ёаксене пал=ртатп=р: - ачасене литература хайлав\семпе к=с=клантарса ярасси, илемл\ хайлавсене итлесе =нланма, =са хывма в\рентсе пырасси; - ачасенче ыр=па усала, хурапа шурра туяс туй=ма, илем сис\мне амалантарса ярасси, т\нче кур=мне анл=латасси; - ачасен =нлав пултарул=хне амалантарасси. Букварь ум\нхи тата п\ррем\ш ёур ёулта букварь тапх=р\нче литература итлев\н урок\сене эрнере п\рре ирттермелле – пур\ 17 урок. В\рентъ задачисемпе пулас результач\сене, й\ркелеме пал=ртн= компетенцисене шута илсе \ёе 4 тапх=ра пайлама пулать. 1 тапх=р. Илемл\ хайлав ёинчен п\т\м\шле =нланасси (2 сехет). Ёак тапх=рта татса памалли задач=сем шут\нче ёаксем пулаёё\. ^ - ё\н\ предметпа – литература вулав\пе, предмет т\ллев\семпе, задачисемпе паллаштарасси; - «хайлав» тата «илемл\ хайлав» =нлавсемпе паллаштарасси; илемл\ хайлавсене итлесе йыш=нма, =нланса в\рентме пуёласси; - «автор» =нлава уё=млатасси. ^ - ачасене в\ренъ задачисене =нланма в\рентсе пырасси; - итлесе =нланас (аудировани) х=н=хусене аталантарасси; - к\некепе в\ренъ хат\р\ пек паллаштарасси: к\некен в\ренъри выр=н\пе п\лтер\ш\, тыт=м\пе шалаш\, ятарл= пал=ртусем т.ыт.те ^ - ачасене в\сен пурн=ё й\рки улш=ннине, «шкул ачи» =нлава =нланма пул=шасси; шкул ачи явапл=х\семпе тата тив\ё\семпе паллаштарса пырасси; - шкул й\ркисемпе паллаштарасси, в\сене =нланма пул=шасси, =са хывса куллен пурн=ёласа пырас йеккине амалантарасси; - ачасене харкам туй=м\сене с=нама, пал=ртма в\рентсе пырасси. /ё шалаш\. +са хывмалли =нлавсем. Й\ркелемелли =нлану-=слайсем (компетенцисем). «Хайлав» тата «илемл\ хайлав» =нлавсене уё=млани. Ансат, ачасен ъс\мне тив\ёл\ илемл\ хайлавсене итлесси-т=нласси, йыш=насси (восприятие). Хайлав автор\. Хайлава итлен\ май х=йсен м\нле к=м=л-туй=м ёуралнине с=насси. ^ «П\ч\кё\ п\рч\ри»(1-м\ш к\неке) к\неке «Шкула каяр-ха в\ренме» пайра с\нн\ хайлавсем. Кирл\ хат\рсем. «П\ч\кё\ п\рч\» литература вулав\н 1-м\ш к\неки (3-8 стр.). 1-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (1 стр.) 2 тапх=р. Хал=х с=махл=х\. Вак жанрсем. Юмахсем. ^ - илемл\ хайлавсене йыш=нма, итлеме-=нланма малалла х=н=хтарасси; - «хал=х с=махл=х\», «ача-п=ча с=махл=х\» =нлавсене уё=мласси; - ч\нъ-йыхрав юррисемпе паллаштарасси; в\сене м\нле т\ллевпе каланине пал=ртасси, м\нле й\ркеленине с=наттарасси; - шутлав с=ввисемпе паллаштарасси, в\сем тахёан аван пулса кайнине =нлантарасси; - тупмалли юмахсемпе паллаштарасси, в\сен х=йев\рл\хне, тыт=мне с=наттарасси; - илемл\ хайлав мел\семпе (танлаштару, с=патлантару) паллаштарасси, в\сене тупмалли юмахсемпе с=наттарасси; тупмалли юмахсем хайлан= чухне ёак мелсемпе ус= курма в\рентесси; - «юмах» жанр=н х=йев\рл\хне =нлантарма пуёласси; юмах логикипе сюжетне с=наттарасси. Юмах тыт=м\н х=ш-п\р в=ртт=нл=х\сене уё=млатма пул=шасси. ^ - т=ван хал=х культурин, хал=х с=махл=х\н тыт=м\пе =шл=х\ м\н тери пуян пулнине курма, нес\м\л\рсем =на \м\рсем хушши упраса, туптаса паянхи куна ёитерме пултарнине =са хывасси, ачасенче пархатарл=хпа м=наёл=х туй=мне в=ратса аталантарасси; - т=ван хал=х с=махл=хне к=м=лл=н йыш=нас, ун=н илем\пе киленес туй=м ёуратасси. ^ - т\рл\ жанрл= текстсене йыш=нма, танлаштарса с=нама в\рентесси; - ачасен танлаштару, тишкеръ, п\т\млетъ х=н=х=в\сене аталантарасси; - япаласемпе пул=мсене в\сен т\с (вид) паллий\сене кура ушк=нлама в\рентесси. /ё шалаш\. +са хушмалли т\п =нлавсем, й\ркеленмелли =слай х=н=хусем. «Хал=х с=махл=х\» тата «ача-п=ча с=махл=х\» =нлавсене уё=млани. Хал=х с=махл=х\н хайлав\сене тахёан авал хайланине, в\сем ламран лама якалса с=мах в\ёё\н куёса пынине, в\сен автор\ хал=х пулнине =нланни. Ача-п=ча с=махл=х\н вак жанр\н х=ш-п\р т\сл\х\семпе паллашни, в\сене (ч\нъ-йыхрав юррисем, шутлав с=ввисем, х=в=рткалар=шсем, тупмалли юмахсем) палласа илме пултарни, в\сен х=йев\рл\хне, й\ркелен\вне с=нама п\лни. Х=йсем ёак жанр т\сл\х\сене хайлама х=тланни. Ч\нъ-йыхрав юррисем. Авал в\сем й=ла-й\ркене тытса пырассипе ёых=нн= хайлавсем пулни (ёут ёантал=ка, пул=мсемпе япаласене ыйтаёё\, й=л=наёё\, ък\тлеёё\). Ч\нъ-йыхрав юррисен й\ркелен\в\ (ч\нъ, ък\тлени-ыйтни-й=л=нни, тав тума пулни). Хайлавсене в\сен тыт=м\пе й\ркелен\вне кура ушк=нласси: м\н тума ък\тлеёё\ (кайма, килме т.ыт.те) м\н пама пулаёё\. Ачасем х=йсем, т\сл\хрен, х\л часрах кайт=р, ёу часрах ёитт\р тесе ък\тлесе ч\нъ-йыхрав юррисем хайлама пултарни. Шутлав с=ввисем. Хайлавсен х=йев\рл\х\: м\н тума кирли (ертъёине, х=валакана пал=ртма т.ыт.те); сюжет тата композици («сик тух», «мана тыт» т.ыт.с=махсемпе в\ёленни); пытар=нч=к с=махсем, шутлав пурри (п\р\,ир\,вир\...) Х=в=рткалар=шсем. Жанр х=йев\рл\х\. Х=в=рткалар=шсене калама йыв=ррипе в=ртт=нл=хне =нланни (ку хайлавсене ытларах п\р сас=семпех, анчах т\рл\ й\ркепе ус= курса калаёё\. Ёавна пула сас= т=вакан аппарат самантрах теп\р май й\ркеленме \лк\реймест). Х=в=рткалар=шсене м\нле каламалли. Малтан васкамас=р калама пуёлаёё\ те х=в=ртрах та х=в=ртрах, кашни сасса уё=мл=, сывл=ш ёав=рса ямас=р каламалла. Харкам т\лл\н х=в=рткалар=шсем хайлама х=тланни. Тупмалли юмахсем. Жанр х=й ев\рл\хне =нланни (в\сене ахаль к=на итлемелле мар, тупс=мне тупмалла). Ачасем х=йсем те тупмалли юмах =слама пултарни. Тупмалли юмахсен тыт=м\. В\сем ик\ пайран т=раёё\, в=ртт=нл=х\ п\р пай\нче. В\сене хайламалли т\п мелсем (танлаштару, с=патлантару), в\сене пал=ртма, ёак мелсемпе х=йсем те тупмалли юмахсем хайлан= чух ус= курма п\лни. П\р япала ёинчен т\рл\ тупмалли юмах , т\рл\ япала ёинчен п\р ев\рл\ тупмалли юмах пулма пултарнине =нланни. Юмахсем. Жанр х=й ев\рл\хне =нланни (юмахра м\н ёинчен те пулин юптарса калаёё\. Унта ч\р чунсем те ёынсем пекех калаёаёё\, нихёан та пулма пултарайман \ёсем пулса иртеёё\). Юмахсен сюжет тыт=мне, ч\лхин х=ш-п\р в=ртт=нл=х\сене с=наса =нланни (пуёлам=ш\, в\ё\ п\решкелтерех, юмахсенче час-часах п\р сып=ках, п\р \ё ёинченех темиёе хут калани пулать). ^ «П\ч\кё\ п\рч\ри» (1 к\неке) «Хал=х с=махл=х\» тата «Юмах юпа т=рринче» пайсенчи хайлавсем (ч\нъ-йыхрав, шутлав с=ввисем, х=в=рткалар=шсем, тупмалли юмахсем, ч\рчун юмах\сем). ^ «П\ч\кё\ п\рч\» (1 к\неке, 9-24 страниц=сем), 1-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (2-3 страниц=сем). 3 тапх=р. Литература хайлав\. С=в=ласа тата проз=лл= хайлавсем. ^ - «илемл\ литература», «хайлав», «автор» =нлавсене =нлантарасси; - «калав», «с=в=» =нлавсене уё=мласси; - с=в=ласа ёырн= хайлавсен тулаш\, в\сен х=йев\рл\хне с=наса курма, «рифма», «ритм» =нлавсене уё=млама пул=шасси; - с=в=ри й\рке в\ё\сем сас= т\л\ш\нчен п\р пек ян=рани ёеё ёител\кс\р, шух=ш уё=мл=х\ те пулмаллине =нлантарасси; - калава ансатт=н тишкерме в\рентме пуёласси. ^ - ч=ваш ёырул=х\н пуянл=хне =нланса =на хисеплес, унпа киленес туй=мсене ч\ртсе ярасси; - илемл\ хайлав ёыравё= пуё\нче \м\т шай\нче ш=ранса кал=планн=, шух=шласа к=ларн= япала иккенне =нланма пул=шасси; - ачасен =нлав пултарул=хне аталантарасси; - ачасен гражданл=хпа патриотизм тата хутш=ну культурине аталантарасси. ^ - ачасен к=м=л-сипет, =с-хак=л тата туй=м опытне аталантарасси тата пуянлатасси; - ачасен тишкеръ, п\т\млетъ х=н=х=в\сене малалла аталантарасси; - харп=р х=й кур=мне й\ркелесе калама, теприсен кур=мне итлеме-т=нлама, =нланма в\рентсе пырасси; - т\рл\ жанрл= илемл\ литература хайла\всене итлесе =нланма, =са хывма, ас=млама х=н=хтарасси. /ё шалаш\. +са хывмалли т\п =нлавсем, й\ркелемелли =слай-х=н=хусем (компетенцисем). «Илемл\ литература хайлав\», «автор» =нлавсене уё=млани. Илемл\ хайлава т\рл\рен (с=в=ласа тата с=в=ламас=р, проз=лла) кал=плама май пуррине =нланни. «Калав» =нлав (в=л илемл\ хайлав=н п\р т\с\ (жанр\), унта \ёсемпе пул=мсене с=в=ламас=р каласа параёё\). Калава ансатт=н тишкерме ( М\н ёинчн калан=? С=мах камсем е м\нсем ёинчен пырать?), тыт=мне с=нама (\ё м\нле пуёланать, м\нле т=с=лса пырать, \ё м\нпе в\ёленет) п\лни. «С=в=» =нлав. С=в=ласа ёырн= хайлавсен тулаш (й\рке в\ё\сенчи сас=сем п\р пек ян=рани) х=й ев\рл\х\пе шух=ш уё=мл=х\ шайлашса т=нине =нланни. Автор с=в=сенче т\рл\ к=м=л-туй=ма пал=ртнине =нланни, =на с=нама пултарни. ^ «П\ч\кё\ п\рч\ри» (1-м\ш к\неке) «В=й= вылятп=р», «Теттесем», «Ачасем ёинчен» пайсенчи хайлавсем. Кирл\ хат\рсем. «П\ч\кё\ п\рч\» (1-м\ш к\неке,25-46 страниц=сем), 1-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (4-6,9 страниц=сем). 4 тапх=р. Литература хайлав\. Ун=н яч\. Шътл\ хайлавсем. Ку тапх=рта пал=ртакан задач=сем ёаксем. ^ - с=в=ласа ёырн= хайлавсене туйма-=нланма (восприятие) малалла в\рентесси; - автор с=в=сенче т\рл\ к=м=л-туй=ма пал=ртнине =нланма пул=шасси; - калав м\н ёинчен пулнине =нланма, калав темине уё=млама в\рентесси; - калав теми унта м\н ёинчен каланипе ёых=нса т=нине =нлантарасси; - илемл\ хайлавсенчи шъте =нланма в\рентесси. ^ - хутш=ну этикеч\н ансат й\ркисемпе паллаштарасси; хутш=нупа ёых=нн= х=ш-п\р =нлавсене уё=млатасси; - шъте =нланма в\рентесси; шът темле к=тк=с ыйт=ва та ё=м=лрахх=н татса пама пул=шнине =нлантарасси. ^ - ч\лхери ансат пул=мсене тишкерме в\рентесси, терминсене п\ч\кк\н-п\ч\кк\н =са хывма х=н=хтарса пырасси; - текстпа \ёлес х=н=х=ва аталантарасси; - ачасене хайлав-=слав \ёне яв=ётарасси. /ё шалаш\. +са хымалли (=ша хумалли) т\п =нлавсем, й\ркелемелли =слай-=нланусем. С=в=ласа ёырн= хайлавсем. Поэзи хайлав\сенче с=в=ё т\нчене с=нласа ёырнине =нланни. Автор с=в=сенче т\рл\ к=м=л-туй=ма пал=ртнине, с=в=сем т\рл\ к=м=л-туй=м хускатма пултарнине =нланни. Шътл\ с=в=сем. Шът мел\сем. Калав яч\, теми. Калав темипе яч\ м\нле ёых=ннине =нланни. Калаври \ё й\ркине, автор пулса иртекен \ёсене м\нле к=м=лпа каласа панине с=нлама п\лни. Илемл\ хайлавсен ч\лхине с=нама в\ренсе пыни. ^ «П\ч\кё\ п\рч\ри» (1-м\ш к\неке) «Ачасем ёинчен», «Ч\р чунсем ёинчен», «Таврал=х – асамл= т\нче» пайсенчи хайлавсем. Кирл\ хат\рсем. «П\ч\кё\ п\рч\» (1-м\ш к\неке, 47-94 страниц=сем). 1-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (7,8,10-15 страниц=сем). Икк\м\ш ёур ёулхи в\рентъ ёинчен Икк\м\ш ёур ёулта ачасем пуёлам=ш вулав х=н=х=в\сем туянса ёитереёё\, в\сен итлев х=н=х=в\сем кал=планн= теме пулать. Литература вулав\н урок\ эрнере п\р сехет пулмалла – п\т\мпе 18 сехет. Литература вулав\ темиёе т\ллеве п\рл\хл\н пурн=ёа к\ртме май панине (вулама, текстпа \ёлеме тата литература хайлавне =нланма, тишкерме в\рентесси; к\некене юратма, унпа \ёлеме, харп=р х=й т\лл\н вулама х=н=хтарасси) шута илсе уроксен пайрам тата харкам т\ллев\сем анл=ланаёё\. Анчах та в\сем п\ррем\ш ёурёултисенчен пачах, принципл= уйр=лса т=маёё\. В\сем ёинче ник\сленсе в\сен анл=рах та тар=нрах т=с=м\ пулаёё\. Икк\м\ш ёурёулти уроксене, в\сен т\ллев\семпе задачисене, й\ркелемелли =слай-=нланусене (компетенцисене) шута илсе т\прен илсен 2 тапх=ра уй=рма пулать. 1 тапх=р. Хал=х с=махл=х\. Икк\м\ш ёурёулта ачасен хал=х с=махл=хне в\ренесси самай анл=рах пулмалла; жанр т\л\ш\нчен те, п\лъ-=слай т\л\ш\нчен те. Предмет=н пайрам задачисем (ку ёурёулта в\сем п\р енчен вулав техника х=н=х=в\семпе ачасен ёых=нулл= пуплевне аталантарассипе тата текстпа \ёлеме в\рентессипе, теп\р енчен илемл\ литератур=па паллаштарассипе, илемл\ хайлавсене вулама-=нланма, тишкерме в\рентессипе ёых=нн=): - ч\нъ-йыхрав юрри-с=вви, х=в=рткалар=шсем, тупмалли юмахсем ёинчен в\реннине, в\сене итлесе киленес к=м=ла ёир\плетесси, х=йсене те хайлама-=слама хавхалантарасси; - ёыравё=сем те хал=х с=махл=х\н т\сл\х\сем ев\р хайлавсем =сланине к=тартасси; - в=й= юрри-с=ввисемпе, пулмасла тата в\ёс\р такмаксемпе паллаштарасси, в\сем м\нле й\ркеленнине, к\вви-ёемммине с=наттарасси, - т\рл\ хал=х юмах\семпе паллаштарма пуёласси, «юмах» тата «халап» =нлавсене уй=рма, в\сене =ша хума пул=шасси; ул=п халап\семпе паллаштарасси, в\сен ч=ваш хал=х историй\пе культуринчи п\лтер\шне =нланма пул=шасси; - литература п\л\в\н ансат =нлав\сене =нланма, =ша хума пул=шасси. Харкам задач=сем: - т=ван хал=х историй\пе тата культурипе к=с=кланас туй=ма в=ратасси; - кашни хал=х=н х=й\н с=махл=х\, юрри-с=вви, юмах-халап\ пулнине =нлантарасси, анчах в\сен пуринпе те п\решкелл\х\пе уйр=мл=х\сем те сахал мар пулнине =нлантарасси, ачасене в\сен илемне туйса илме пул=шасси; - ачасенче хавасл=х туй=мне аталантарасси, ачасене с=в=-юр=па кулленхи пурн=ёра ус= курма хавхалантарасси. Ытти м\н-пур предметсене в\рентн\ май пурн=ёламалли задач=сем: - ачасен вулав х=н=х=в\сене аталантарасси; вулан= текст шалашне =са хывма, ыйтусене хуравлама, хайлав темине пал=ртма, вуланине п\т\м\шле хак пама в\рентсе пырасси; - вулав=н т\рл\ т\с\сене алла илсе пырасси. /ё шалаш\. +ша хумалли т\п =нлавсем, й\ркелемелли =слай-=нланусем (компетенцисем). Хал=х с=махл=х\н вак жанр\сене (тупмалли юмахсем, х=в=рткалар=шсем, ч\нъ-йыхрав юррисем) тар=нрах п\лни. В=й= юрри-с=ввисемпе, пулмасла халапсемпе в\ёс\р такмаксене уй=рма п\лни. В\сен тыт=м, шалаш х=йев\рл\хне курма, к\вви-ёемми янравл=хне туйма в\ренсе пыни. «Юмах» тата «халап» =нлавсене уё=млама пуёлани (юмаха юптарса калаёё\, халап =са в\рентсе калакан к\ске хайлав, унта та кунта та пулма пултарайман \ёсем, унта та кунта та автор \м\ч\ пал=рать т.ыт.те) Кашни хал=х=н юмах-халап\ пулнине, в\сенче ёынсем х=йсен пурн=ёне, шух=ш-\м\тне с=нланине =нланма пуёлани. Вулав карти. «П\ч\кё\ п\рч\ри» (2-м\ш к\неке) «Ача-п=ча с=махл=х\», «Юмах ят=м, юптарт=м» сып=ксенчи хайлавсем. Кирл\ хат\рсем. «П\ч\кё\ п\рч\» (2-м\ш к\неке,15-37 страниц=сем). 2-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (4-7 страниц=сем). ^ Предмет=н пайрам задачисем: - литература жанр\сем (калав, с=в=, юмах, юптару) ёинчен туянн= п\т\м\шле =нлавсене =нланнине тар=нлатасси; - т\рл\ жанрл= литература хайлав\сене вуласа =нланас мехеле аталантарасси; - Хайлавсене вулан=, тишкерн\ май ансат с=нарл=х хат\р\сене (эпитет, с=патлантару, темиёе хут калани, метафора) курма х=н=хтарса пырасси). Харкам задач=сем: - текстра ёырса к=тартн= пул=мсене, в\сен с=лтав\сене тишкерме в\рентсе пырасси; - илемл\ хайлавсене вуласа пурн=ёра пулса иртекен пул=мсемпе \ёсене курма, в\сен с=лтав\сене чухлама х=н=хтарасси. Ытти м\н-пур предметсене в\рентн\ май пурн=ёламалли задач=сем: - тишкеръ, танлаштару, п\рлештеръ х=н=х=в\сене аталантарасси; - т\рл\ жанрл= текстсене вуласа =нланма х=н=хтарасси; - харкам шух=шсене й\ркелесе кур=мпа пал=ртма в\рентсе пырасси; - к\некепе харкам т\лл\н \ёлеме в\рентсе пырасси. /ё шалаш\. +ша хумалли т\п =нлавсем й\ркелемелли =слай-=нланусем (компетенцисем). Литература хайлав\. Яч\. Тема. Автор. Хайлавра автор х=й ёырса к=тартни ёине м\нле п=хни те пал=рни. Хайлавсене тишкерн\ май ансат с=нарл=х хат\р\семпе мел\сене курма пултарни. Литература жанр\сен (юмах, калав, с=в=, юптару) т\сл\х\сене уй=рма, в\сен тыт=м тата шалаш х=йев\рл\хне курма х=н=хса пыни. Калав. Яч\, с=нар\сем, В\сене танлаштарса тишкерме, автор х=й в\сене м\нле курнине, м\нле куёпа п=хнине =нланма пултарни. С=в=.Поэзи хайлав\сен х=й ев\рл\хне, тыт=мне, к\в\-ёем\ ян=равл=хне =нкарса пыни. Юптару. Ачасен илемл\ хайлавсене итлес-т=нлас, вулас турт=м\сем аталанса пыни, шътлес-юптарас, шахв=ртса калас пултар=в\сем тар=нланни. Вулав карти. «П\ч\кё\ п\рч\ри» (2-м\ш к\неке) «Пир\н в=й=-кул=», «Ачасем ёинчен», «Ч\р чунсем ёинчен», «Таврал=х – асамл= т\нче» сып=ксенчи хайлавсем. Кирл\ хат\рсем. «П\ч\кё\ п\рч\» (2-м\ш к\неке, 38-109 страниц=сем). 2-м\ш номерл\ \ё тетрач\ (8-16 страниц=сем). ![]() 1
|